Przyrodnicze nazwy polskich miejscowości

Przyrodnicze walory Polski znane są w całej Europie. Zauważa to coraz więcej turystów przyjeżdżających do nas prawie z całego świata, chociaż obecnie ich liczba drastycznie spadła z uwagi na pandemię Covid-19. Ale czy my sami zauważamy na co dzień całe piękno natury, które nas otacza?

Wbrew temu co przekazuje dowcip o góralu, do którego zwrócił się turysta z Warszawy: - Piękne tu macie widoki! – Na co góral rozejrzał się dookoła i powiedział: - Moze i tak, byłyby pikniejse ino góry zasłaniajom wszyćko!

Już nasi przodkowie zauważyli co ich otaczało. Wiedza ta i podziw dla przyrody najbliższej okolicy zawarli w nazwach miejscowości, w których mieszkali. Osady te powstały przed setkami lat, oddają więc obraz naszego kraju z czasów, które już dawno minęły, kiedy to Polska była bardzo zalesiona, a wśród nieprzebytych borów były zdradliwe mokradła. Las i bory porastały drzewa wielu gatunków. W tych zadrzewionych kompleksach zamieszkiwały liczne zwierzęta, w tym te które niestety już wymarły. Polscy kmiecie próbowali wykorzystywać gliniane i piaszczyste grunty pod uprawę.

I tak, jeśli chodzi o ukształtowanie terenu na terenie Polski, jest wiele większych i mniejszych miejscowości o nazwie pochodzącej od góry (Góra, Górka, Górecko, Górki czy Górsko). Większość obszaru naszego kraju to jednak są niziny porośnięte nieprzebytymi borami, o czym mówią liczne miejscowości o nazwie: Bór, Borów, Borki czy Puszcza. Bliżej ludzkich siedzib były lasy, eksploatowane przez mieszkańców miast i wsi, dlatego sporo osad to: Laski, Leśny, Leśnica czy Leśna. Wśród nich były piękne liściaste gaje, o których wspominają nazwy: Gaj, Gajek, Gajów czy Gajowianki. Obok tych zadrzewionych obszarów istniały miejscowości takie, jak Podlasie, Podgaje czy Zalesie (tych jest najwięcej), które mówią dużo o ich położeniu. Obszary te były zadrzewione różnymi gatunkami drzew. Biorąc pod uwagę nazwy miejscowości przyjąć należy, że najliczniejszymi gatunkami drzew były dęby (Dąb, Dębowiec, Dąbrowica, Dąbrowa, Dębniki, Dębów), jawory (Jawor, Jawornik, Jaworzyna, Jaworzno), buki (Buk, Bukowiec, Bukowa, Bukowo), jodły (Jodłów, Jodłowiec, Jodłówka), olchy (Olcha, Olchowo, Olszynka, Olszyna, Olszanka), topole (Topola, Topolany, Topolewo), wierzby (Wierzbno, Wierzbowo, Wierzbica), sosny (Sośnica, Sosnowiec, Sosnówka), klony (Klonowo, Klonki, Klony), jesiony (Jesiona, Jesionka, Jesionowa), brzozy (Brzozów, Brzoza, Brzezinka, Brzeźna), graby (Grab, Grabina, Grabów, Grabowo), lipy (Lipa, Lipie, Lipiny, Lipno), leszczyny (Leszczyny, Leszno), kaliny (Kaliny, Kalinka, Kalinowa) i cisy (Cis, Cisów, Cisowo).

Obok wsi i miast zakładano sady, stąd nazwy miejscowości od jabłoni (Jabłoń, Jabłonków, Jabłonna, Jabłkowo) czy grusz (Grusza, Gruszków). W lasach rosły mchy (Mchy), paprocie (Paprocie, Paprotki) i oczywiście grzyby (tych nazw jest bardzo dużo: Grzyb, Grzybiany, Grzybowo, Grzybków, Grzybowa). Przy lasach były chruśniaki malin (Chruśnik, Chruścice, Malina Malinnik, Malinowa), pola i łąki (Łąka, Łączki, Łączka) były pełne kwiatów (Kwiatki, Kwiatkowice, Kwiatowice, Kwiatków), a na podmokłych terenach jesień zapowiadały wrzosy (Wrzos, Wrzoski, Wrzosowo, Wrzosy).

Wiele nazw miejscowości w Polsce wskazuje, że niegdyś nasza ziemia obfitowała w tereny mokre i podmokłe, stąd znajdujemy tu bagna (Bagno, Bagna, Bagniewice), błota (Błota) i moczary (Moczary), które porastały trzciny (Trzcinka, Trzciniec, Trzcińsko) i łozy (Łoza). W rzekach, jeziorach i mniejszych zbiornikach wodnych pływały ryby tj.: karpie (Karp, Karpie, Karpniki), czy leszcze (Leszcz, leszcze), a w najczystszych wodach żyły raki (Raki, Raków, Rakowice, Rakowo). W pobliżu wód kumkały żaby (Żaba, Żabice, Żabin, Żabiny, Żabno, Żabie). W lasach i na polach spotkać było można węże (Węże) i jaszczurki (Jaszczurówka), a wszędzie w letnie dni latały owady (Owadów), w tym żuki (wiele nazw: Żuków, Żuki, Żuk, Żukowice), natrętne bąki (Bąków, Bąkowo) i gzy (Gzy, Gzów).

Lasy pełne były dzikiego zwierza. Królowały tam, wymarłe w XVII wieku, tury (Turów, Turowiec, Turowo, Tursko), a także niedźwiedzie (Niedźwiedź, Niedźwiedzice) i żubry (Żubr). Polowano na jelenie (Jeleń, Jelonki, Jelonek, Jelenia Góra, Łanie). Przez leśne chaszcze przebiegały stada dzików (Dziki, Dzikowo), a na skraju lasów żyły stada saren (Sarnów). Były tam też i mniejsze ssaki, tj. : lisy (Lisów, Lisowice, Lisek, Lisowo), wiewiórki (Wiewiórki, Wiewiórka), a także jeże (Jeże, Jeżowo, Jeżowice, Jeżów).W podmokłych lasach i na bagnach żyły łosie (Łoś, Łosie), a nad ciekami wodnymi wydry (Wydra). Po łąkach biegały zające (Zając, Zajączki, Zajączkowo, Zajączków). Ludność hodowała: konie (Konie, Konin), bydło (Byki, Bykowice, byczki, Byczyna, barany (Baranów), kozy (Kozienice, Kózki, Koźlice, Kózków, Kozły, Koźlice) i owce (Owczary).

Tak dzikie, jak i hodowlane zwierzęta narażone były na zagryzienie i pożarcie przez watahy wilków (jest bardzo dużo nazw miejscowości od tego ssaka: Wilków, Wilczyce, Wilczęta, Wilczyna, Wilkowo, Wilkowiska), których musiało być bardzo dużo w dawnych wiekach.

Najwięcej nazw „przyrodniczych” w Polsce pochodzi od gatunków ptaków (Ptaki, Ptaszkowo, Ptaszewo), a wśród nich najliczniejsze są krukowate: kawki (Kawki), gawrony (Gawrony), kruki (Kruków i wrony (Wronów) i drapieżne: jastrzębie (Jastrząb, Jastrzębie), orły (Orłów, Orłowo), sokoły (Sokół, Sokole, Sokołów, Sokoły, Sokołowo) oraz sowy (Sowy). Są także inne ptaki: łabędzie (Łabądź, Łabędzin), czaple (Czaple, Czaplin, Czaplinek), ślepowrony (Ślepowron, Ślepowrony), czajki (Czajki, Czajków, Czajkowo), czyżyki (Czyżyki), dzięcioły (Dzięcioły), gęsi (Gąski, Gąsiorki, Gąskowo), gile (Gilów), jarząbki (Jarząbków), kaczki (Kaczki, Kaczkowo, Kaczorów), kurki (Kurki, Kurkowo, Kurowice), rybitwy (Rybitwy), sikory (Sikory), słowiki (Słowików), szpaki (Szpaki) i pospolite wróble (Wróble, Wróblew, Wróblin, Wróblowice, Wróblewo). A wszędzie w pobliżu osad ludzkich żyły szczury (Szczury, Szczurów).

Nazw „od przyrodniczych” jest w Polsce znacznie więcej. Są one także w naszej okolicy, np.: Bobrów, Borowice, Bratków, Brzeziniec, Bukowiec, Bukówka, Chmieleń, Dąbrowica, Dębowy Gaj, Grabary, Gruszków, Jagodzin, Kaczorów, Kamień, Karpniki, Kozłów, Krogulec, Kwieciszowice, Łąka, Olszyna, Podgórzyn, Pokrzywnik, Sobolice, Sosnówka, Trzciniec, Trzcińsko i Wierzbowa.

Związek z przyrodą naszych przodków był bardzo duży, co widzimy na podstawie nazw miejscowości, które powstały w czasach kiedy były jeszcze krystaliczne wody, zdrowe lasy i czyste powietrze. Dzisiaj człowiek, jak typowy „samobójca” robi wiele złego niszcząc swoje otoczenie, a przecież: „Niszcząc florę i faunę świata niszczymy siebie”. Proces ten zauważyć można nawet w nazwach miejscowości, m.in. na Dolnym Śląsku: Kowale, Kopaczów, Kopalina, Kopaniec, Kuźnia, Kuźnica, Łomnica, Miedzianka, Młoty, Młynów, Płóczki, Rudna, Rudy, Szklary, Szklarska Poręba, Trzebień, Trzebnica, Wykroty, Złotniki Lubańskie, Złotoryja, Złoty Stok, Żelazna i Żelaźniki.