Taka była, a teraz jest Jelenia Góra

W ciągu ostatnich 300 lat Jelenia Góra (do 1945 roku Hirschberg) ciągle się zmieniała. Była też różnie postrzegana przez ludzi, którzy ją odwiedzali, lub którzy byli jej mieszkańcami. Kilka opisów miasta z tego okresu przytacza Stanisław Firszt, dyrektor Muzeum Przyrodniczego w Jeleniej Górze.

Martin Zeller, XVII w.
„Jelenia Góra na Śląsku należąca do Księstwa Jaworskiego, położona jest w górach Południowo – Wschodnich lub Czeskich, w zakątku pomiędzy południem a zachodem, a nazwę swą przyjęła od pokotu jeleni, których liczba wielka tu występowała w dawnych czasach, nim zasiedlone zostały góry i przetrzebione lasy. Nie było to duże, lecz ludne miasto, wzniesione jak się przypuszcza (około roku 1108 przez Bolesława Krzywoustego (…). Mieszkańcy zajmują się uprawą roli lub trudnią się kupiectwem. Są tu także płóciennicy i tkacze. Kobiety wyrabiają borty i tiule, które sprzedawane są także poza obszarem miasta”.

David Zeller, 1720
„Cesarskie i królewskie miasto z weichbildem (okręgiem), należące do Księstwa Jaworskiego, u stóp Gór Czeskich, otoczone zostało murami obronnymi już w 1108 roku, a więc przed 600-laty przez księcia Bolesława III, polskiego władcę i wojowniczego bohatera swoich czasów (…). Jest pośród czterech miast z własnym weichbildem, które wchodzą w skład Księstwa Jaworskiego, miastem najważniejszym, pozostałymi są: Jawor, Lwówek Śląski i Bolesławiec (…). Piękne położenie miasta uzupełniają ładne przedmieścia z licznymi bielarniami, ogrodami wypoczynkowymi i kwiatowymi”.

Stanisław Poniatowski, 1784
„ Z całego podgórza (…) położenie Hirschberga jest najpiękniejsze, zewsząd otoczone górami różnej wysokości, na której wyżej lasy, niżej tym i końcem pola, potem wsie, zamki i wszystko co kraj zdobić może (…). Fabryka płócien jak wzięła początek w tym mieście, jest lat ze dwadzieścia temu (…). Dobroć lnów i taniość roboty, gdyż dobre prządki nie nad półtora grosza zarabiają na dzień, jako też korespondencje i wiadomość, jako towar na które miejsce robić, tenże składać sprawuje, że fabryka rozmaitych gatunków płócien jest temu krajowi właściwą (…)”.

John Quincy Adams, 1800
„Nic nie może być piękniejszego niż położenie Jeleniej Góry: pięknie zbudowane miasto z wieloma okazałymi budynkami w dolinie, otoczone wzgórzami ze wszystkich stron, z wspaniałym widokiem na Karkonosze (…). Wieczorem poszliśmy na przedstawienie do teatru, gdzie pierwszy raz wystawiono operę „Ruebezahl” (…). Miedzy miastem a Helikonem jest mniejsza górka zwana Hausberg (Góra Domowa, dzisiaj Wzgórze Krzywoustego), gdyż wielu mieszkańców pobudowało sobie letnie domki: przychodzą w ciepłe dni, gotują sobie herbatę lub kawę, rozkoszują się pogodą i pięknem krajobrazu, widzieliśmy wiele takich osób korzystających z tych niewinnych i zdrowych wczasów (…)”.

Dr K. F. Mosch, 1821
„ Lubo już miasto Hirschberg nie posiada żadnych osobliwości, które by mogły ściągnąć uwagę cudzoziemca, to jednak odwiedza się nie bez przyjemności leżącą blisko miasta piękną lasotę czyli Bergwald, gdzie mieszkańcy Hirschbergu prócz niektórych kawiarni, posiadają kilka pięknych domów wiejskich”.

Rozalia Saulsonowa, 1849
„Miasto nad spływem Zackenu z Bobrem, położone 1019 stóp nad powierzchnią morza, liczące 8000 mieszkańców, obdarzone w r. 1108 przywilejami przez Bolesława Krzywoustego, króla polskiego, którego miecz dotąd na ratuszu miasta zachowano, , Hirschberg, dawniej bardzo rozgałęzionym handlem płótna słynął (…). Na uwagę zasługuje w tem mieście fabryka porcelany, wina szampańskiego i rafinerya cukru. Zresztą Hirschberg ze swemi wysokiemi domami starożytnej budowy i ciasnemi ulicami, mało ma powabu prócz piękności położenia (…).

Moritz Vogt, 1876
„Miasto Jelenia Góra, największe i najpiękniejsze miasto w Karkonoszach, położone jest na wznoszącym się od wschodu ku zachodowi pagórku, pomiędzy lewym brzegiem Bobru, a prawym brzegiem uchodzącej pod Hausbergiem do Bobru rzeki Kamiennej. Jest ono zamknięte w rozległej, rajskiej dolinie, otoczonej górami, z których Karkonosze, położone na południe, robią największe wrażenie (…). Podczas przeprowadzonego 1 grudnia 1871 roku powszechnego spisu ludności uzyskano następujące dane: (…) Pośród 11 776 mieszkających w mieście, jest 9007 ewangelików, 2400 katolików, 29 innego wyznania chrześcijańskiego, 336 Żydów i czterech wyznawców innych religii”.

„Baedeker”, 1914
„Jelenia Góra – Restauracja dworcowa, otwarta od godz. 12.00 do godz. 2.00, obiad 1 marka 30 fenigów_ Hotele (…) „Dworcowy” (…) „Pruski Dwór” (…), „Trzy Góry” (…), „Cesarski Dwór” (…), „Biały Rumak”, „Niemiecki Dom” (…), „Strauss” (…), „Łabędzi (…). Poczta i telegraf, ul. Pocztowa, Łaźnia „Jadwigi” ul. Poznańska. Tramwaje elektryczne: z dworca przez miasto do Cieplic i Sobieszowa. Dorożki: cały dzień jednokonna – 15 marek, dwukonna – 20 marek, pół dnia od 8 do 12 marek. Jazdą w tą i powrotem: do Jagniątkowa – 7 marek 30 fenigów do 10 marek, Bukowiec – 5 do 6-7 marek, Mysłakowice 5 marek 30 fenigów. Jelenia Góra (342 m n. p. m.), stacja kolei górskiej położona na miejscu połączenia Kamiennej z Bobrem, jest starym miastem z 26 000 mieszkańców (razem z Kunersdorf), z fabrykami papieru i elitarna szkołą Księżnej von Pless”.

„Roczniki Ziem Zachodnich i Północnych”, 1960
„Jelenia Góra – miasto powiatowe w woj. wrocławskim nad Bobrem. Miasto założone w 1108 roku należało do piastowskiego księcia legnickiego, a później jaworskiego. W dziejach polskich Śląska nie odegrało większej roli. Jelenia Góra rozwijała się bardzo szybko do połowy XVI wieku. (…) Nie zniszczone zupełnie w czasie II wojny światowej miasto przekształca się do dziś w poważny ośrodek przemysłowy. Małą poniemiecka fabrykę włókienniczą rozbudowano do rzędu dużego kombinatu włókien sztucznych i celulozy (3 564 robotników). Nowo zbudowane większe zakłady przemysłowe w Jeleniej Górze to: Zakłady farmaceutyczne (1004 pracowników), Zakłady Optyczne, Zakłady Odzieżowe, Fabryka Narzędzi, Fabryka Szkła Technicznego i wiele innych. Jelenia Góra liczy już 47.353 mieszkańców”.

Jerzy Kwiatek, Teofil Lijewski, Polska, 1976
„ Jelenia Góra, miasto wojewódzkie w Kotlinie Jeleniogórskiej nad Bobrem. Prawa miejskie w 1288, do 1945 roku Hirschberg. Siedziba województwa od 1975 roku, przedtem miasto powiatowe w województwie wrocławskim. Przemysł chemiczny (dawne zakłady włókien chemicznych, farmaceutyczny), włókienniczy (przędza czesankowa), szklarski (szkło techniczne i optyczne), maszynowy, metalowy, papierniczy, odzieżowy. Węzeł kolejowy, cztery szkoły wyższe ( w tym filie uczelni we Wrocławiu). Dwa teatry i festiwale teatrów ulicznych (…). Muzea. Ośrodek turystyczny. W granicach Jeleniej Góry uzdrowisko Cieplice. 93 500 mieszkańców”.

Wikipedia, 2016
Jelenia Góra – miasto na prawach powiatu w południowo-zachodniej Polsce, w województwie dolnośląskim, w śródgórskiej Kotlinie Jeleniogórskiej, nad rzeką Bóbr. (…) Historyczne miasto na Dolnym Śląsku. (…) Jelenia Góra liczy 81 010 mieszkańców i jest czwartym pod względem liczby ludności (po Wrocławiu, Wałbrzychu i Legnicy) miastem w województwie dolnośląskim”.