Dzieje ratusza
W ratuszu obradowała rada i zasiadał burmistrz, ale także przechowywano wszystkie ważne dokumenty. Dla ułatwienia dla mieszkańców miasta, budynek ratusza budowano przede wszystkim pośrodku rynku lub w którejś jego części.
Jelenia Góra otrzymała prawa miejskie w II poł. XIII wieku. Stało się to zgodnie z zasadami obowiązującymi podczas lokacji miast na prawie magdeburskim (niemieckim). Na początku wyznaczono plac (Rynek), który miał być centralnym punktem miasta. Od niego wytyczono prostopadłe do siebie ulice, które wyznaczyły kwartały podzielone na poszczególne działki budowlane. Po tych czynnościach przyszli mieszkańcy stawiali swoje domy z zabudowanym zapleczem. Na początku zagospodarowywano działki przyległe bezpośrednio do rynku, następnie wzdłuż głównych ulic, a stopniowo dalej odległe kwartały. Pierwsze budynki były drewniane, a wraz z rozwojem miasta stopniowo bogacący się mieszczanie stawiali solidniejsze domy zbudowane z kamienia i cegły. Dla bezpieczeństwa mieszkańców i zgromadzonego majątku, miasto otaczano umocnieniami, najpierw drewniano-ziemnymi, a następnie murowanymi, wzmocnionymi dodatkowo fosą. Do miasta można było wejść tylko przez szczególnie umocnione bramy.
Nie inaczej było w Jeleniej Górze, która przynajmniej od XIV wieku, po pożarze, przechodziła rozbudowę i przebudowę z wykorzystaniem kamienia, którego w okolicach nie brakowało. O znaczeniu gospodarczym miasta świadczyła jego zabudowa, ale także dobrze funkcjonująca rada z burmistrzem na czele. Na potrzeby rady budowano ratusz (niem. Rathaus - dom rady), który był zawsze swojego rodzaju wizytówką miasta. Jego wielkość i wygląd świadczyły o bogactwie ośrodka. W ratuszu obradowała rada i zasiadał burmistrz, ale także przechowywano wszystkie ważne dokumenty. Dla ułatwienia dla mieszkańców miasta, budynek ratusza budowano przede wszystkim pośrodku rynku lub w którejś jego części.
Pierwszy, drewniany zapewne ratusz jeleniogórski wzniesiono krótko po lokalizacji. Niestety nie wiadomo, w której części rynku się znajdował. Prawdopodobnie na przełomie XV i XVI wieku postawiono nowy murowany ratusz. Nie wiadomo, czy powodem tej budowy było to, że drewniany ratusz spłonął podczas licznych wówczas pożarów, czy stary budynek nie nadawał się już do remontu i postanowiono wznieść solidniejszy i bardziej reprezentacyjny budowlę. Być może stało się to po najeździe husytów, którzy bezskutecznie oblegali Jelenią Górę w 1427 roku.
Dodatkowym bodźcem do wzmocnienia kamiennego ratusza była zgoda, jaką uzyskali mieszczanie na zburzenie i rozebranie zamku na Wzgórzu Krzywoustego w 1433 roku. Surowca budowlanego więc nie brakowało i można było wykorzystać go do wzmocnienia murów miejskich i innych obiektów w tym ratusza.
Ten główny budynek miasta istniał już z całą pewnością w I poł. XVI wieku. Kroniki wspominają, że w 1549 roku, podczas wielkiego pożaru całej Jeleniej Góry spaliła się też wieża ratuszowa. Płomienie, które wypaliły drewniane konstrukcje wewnątrz niej, nadwerężyły też istniejące mury. Wieżę odbudowano dopiero w 1570 roku. Przez ten cały czas ratusz prawdopodobnie funkcjonował w miarę normalnie i pełnił swoją funkcję. Tu oprócz dokumentów przechowywano też kasę miejską i inne wyposażenie, które kusiło potencjalnych złodziei. W 1591 roku znalazło się takich trzech: Christoph Lethe, Caspar Paul i Michael Stolzer, którzy włamali się do ratusza, ale zaraz ich schwytano i powieszono 17 kwietnia tego samego roku.
Trzy lata później na wieży ratuszowej zainstalowano zegar i zawieszono dzwon tzw. godzinowy. W dniu 13 września 1599 roku w wieżę ratusza uderzył piorun, ale szczęśliwie nic się nie stało. Na początku XVII wieku (1604 rok) przeprowadzono jej remont.
Budynek ratusza był najbardziej zagrożony podczas niepokojów wojny trzydziestoletniej (1618-1648). W październiku 1632 roku ratusz został splądrowany przez jakiś oddział maruderów, a dwa lata później 19 lipca, spłonął, a wraz z nim przechowywane tam dokumenty (większość dokumentów wcześniej zabezpieczono na zamku Chojnik). Wieża drugi raz wypaliła się całkowicie i ponownie zostały naruszone jej mury. Dodatkowo osłabiły ją pociski armatnie podczas ostrzału miasta w 1640 roku.
Po zakończeniu działań wojennych prowadzono remont ratusza, trwający w latach 1650-1686. Wieża, która prawdopodobnie nie została wówczas zadaszona, narażona była cały czas na działania warunków atmosferycznych (deszcz, śnieg, mrozy, itd.). Uszkodzony obiekt był częściowo zabezpieczony w 1720 roku. Niestety nie była to kompleksowa odbudowa wieży. Nie dziwi więc fakt, że 28 lutego 1739 roku, po silnym podmuchu wiatru, niezabezpieczone właściwie mury wieży zwaliły się uszkadzając budynek ratusza i grzebiąc pod gruzami kilka osób.
Gruzowisko to zastały oddziały pruskie wkraczające do Jeleniej Góry w 1740 roku, które zajmowały Śląsk. Okres wojny nie sprzyjał pracom budowlanym. Dopiero w 1742 roku wojskowa komenda głogowska poleciła władzom miasta usunięcie gruzów starego ratusza i zbudowanie nowego obiektu. Odbudowę zlecono generalnemu dyrektorowi budowlanemu Christophowi Hedemannowi, ale do prac przystąpiono dopiero w 1743 roku pod nadzorem Damesa. Przy odgruzowywaniu terenu zatrudniono 50 osób ze wsi należących do miasta oraz14 murarzy, których zadaniem było zabezpieczenie wszelkich elementów, które mogłyby być wykorzystane przy budowie nowego obiektu.
Kamień węgielny pod wschodnim narożem ratusza wmurowano 14 czerwca 1744 roku w obecności rajców miejskich, królewskiego radcy wojennego Christopha von Masori, dyrektora Hedemanna, mistrzów murarskich Jentscha i Effnera, mistrza ciesielskiego Weiddego i wielu innych szacownych osób. W czasie budowy nowego ratusza jego funkcję pełniła kamienica nr 33 w rynku należąca do burmistrza.
Nowy obiekt w stanie surowym stanął w 1747 roku. Już 14 maja udostępniono w jego piwnicach gospodę, a 29 lipca dach wieży został zwieńczony kulą i iglicą z orłem pruskim. Trwały prace wyposażeniowe, które zakończono we wrześniu. 25 września 1747 roku nowy ratusz został poświęcony i odbyły się uroczystości związane z jego otwarciem. Rozpoczęły się one o godz. 8.00 rano w domu burmistrza. Godzinę później uformował się kondukt, który przeszedł uroczyście do ratusza. Otwierał go kat Kühn niosący w ręku miecz (miecz ten zachował się do dzisiaj w Muzeum Karkonoskim w Jeleniej Górze). Towarzyszyło mu trzech pomocników (hyclów). Za nimi postępował zarządca rynku Sturm z mieczem w ręku (miecz ten zachował się do dzisiaj w zbiorach Muzeum Karkonoskiego w Jeleniej Górze), któremu towarzyszyło dwóch pomocników. Później postępowali burmistrz, a za nim trójkami rajcy, sędziowie, skarbnik i urzędnicy miejscy m.in. medyk Süssenbach. Wszyscy oni zajęli miejsca w salach ratusza. Tam przy dźwiękach trąbek i bębnów, wystrzałów i przybyłych gości wszyscy cieszyli się z nowego obiektu. Później nastąpiły przemowy, a po południu wydano uroczysty obiad, podczas którego wznoszono toasty, którym towarzyszyły fanfary i wystrzały armatnie.
W tym uroczystym dniu ratusz był udekorowany girlandami. W kilku oknach wisiały obrazy przedstawiające pruskie orły i herb Jeleniej Góry. Wieczorem ściany ratusza oświetlono licznymi lampionami, a w oknach wolnych od obrazów umieszczono po 6 lamp.
Już po otwarciu, do 1749 roku trwały jeszcze prace wykończeniowe w wielu pomieszczeniach ratusza. 13 listopada 1750 roku o godz. 12.00 uruchomiono zegar na wieży, a od 16 listopada co godzinę z wieży rozlegał się hejnał grany na trąbce. Na ścianach pod okapem dachu zwieszono tablice z łacińskimi napisami chwalące króla pruskiego. Aby ustrzec obiekt przed wyładowaniami atmosferycznymi w 1796 roku założono na wieży piorunochron.
Ratusz właściwie w nie zmienionej formie przetrwał do naszych czasów. Oczywiście kilkakrotnie był poddawany remontom, m.in. w 1826 roku, w latach 30. XX wieku i w ostatnich latach. Już na początku XIX wieku włączono do niego sąsiadujące z nim budynki tzw. Siedem Domów (od strony wschodniej). Po zakończeniu działań wojennych w 1945 roku, po niezbędnych remontach i uporządkowaniu, rozpoczął pełnienie funkcji w polskiej już Jeleniej Górze.
Przejściowo w latach 1975-1998 rozlokowały się w ratuszu władze istniejącego wówczas województwa jeleniogórskiego. Praktycznie funkcję ratusza przejął wówczas obiekt przy ul. Sudeckiej. Po likwidacji województwa miasto odzyskało swój główny obiekt, który do dzisiaj jest jedną z najbardziej reprezentacyjnych budowli stolicy regionu.
