Jak zniemczył się Śląsk i ziemia jeleniogórska (2)
W drugiej połowie XIII i w XIV wieku na Śląskie ziemie napłynęło tysiące osadników z krajów niemieckich. Wśród nich było wielu rycerzy, którymi lubili otaczać się książęta śląscy. Ta dzielnica Polski w wyniku postępującego rozbicia dzielnicowego i napływu nowej niemieckojęzycznej ludności zaczęła stopniowo mieć coraz mniejsze związki z macierzą. Opowiada o tym Stanisław Firszt, dyrektor Muzeum Przyrodniczego w Jeleniej Górze.
W Polsce rządzili kolejni książęta, ale żadnemu nie udało się zjednoczyć ponownie całego kraju. W 1290 roku zmarł książę śląski, Henryk IV Probus, który władał księstwem wrocławskim i księstwem krakowskim. Do rozgrywki o tron polski, oprócz książąt polskich włączył się król czeski Wacław II, mający pretensje do Małopolski, na podstawie rzekomego zapisu jego ciotki, księżnej Gryfiny, wdowy po księciu Leszku Czarnym (ziemię tę nadał mu w lenno cesarz Rudolf Habsburg).
W końcu XIII wieku wnuk księcia śląskiego Henryka II Pobożnego, syn księżniczki Elżbiety, Przemysław II książę Wielkopolski, koronował się na króla, ale zaraz został zamordowany w 1296 roku. Wacław II, władający już wcześniej Małopolską, prowadził wojnę z Władysławem Łokietkiem (przezwisko „Łokietek” złośliwie nadali mu Niemcy, ponieważ był niskiego wzrostu) o ziemię sandomierską i ziemię sieradzką. W końcu przy wsparciu Brandenburczyków, Ślązaków i przekupionych Małopolan, pokonał i uwięził polskiego księcia (ten za cenę wolności zrzekł się tych ziem). Ale po śmierci Przemysława II, Władysław Łokietek objął Wielkopolskę oraz Pomorze i spór wybuchł ponownie. Łokietek uległ.
W 1300 roku król czeski Wacław II, po ślubie z Ryksą, córką Przemysława II, zasiadł na tronie polskim. Objął w posiadanie: Małopolskę, Wielkopolskę, Pomorze Gdańskie, Kujawy, ziemię sieradzką i łęczycką. Pośrednio pod jego władzą znalazło się część książąt śląskich. Wcześniej hołdy złożyły mu prawie wszystkie księstwa śląskie. Jako pierwsze zrobiło to księstwo bytomskie w 1281 roku, później opolskie, cieszyńskie i raciborskie, w 1291 roku, następnie wrocławskie, legnickie i brzeskie i świdnicko – jaworskie, w 1301 roku.
Wacław II, w rozgrywkach w Polsce, opierał się przeważnie na oddziałach niemieckich, co doprowadziło do niechęci Polaków do niego. Łokietek tymczasem ukrywał się, odbył pielgrzymkę do Rzymu (prawdopodobnie) i po powrocie w 1304 roku, udało mu się odzyskać część ziem. Za popieranie cudzoziemców (przede wszystkim Niemców), popularność Wacława II w Polsce spadła. W 1305 roku król zmarł, a rok później, jego syn Wacław III, został zamordowany (żonaty był z Wiolą – Elżbietą, córką księcia cieszyńskiego, Mieszka III). Łokietek opanował Małopolskę i Pomorze, a o Wielkopolskę rywalizował z księciem śląskim Henrykiem Głogowskim, który uważany był przez Polaków za Niemca (zmarł w 1309 roku). Jego synowie otaczali się Niemcami, toteż w 1314 roku, Łokietek bez trudu odzyskał Wielkopolskę, a w 1320 roku koronował się na króla Polski. Cały czas prowadził wojny o Pomorze Gdańskie z Krzyżakami, których wspierali, m.in. książęta śląscy, uznający zwierzchnictwo królów czeskich. Od 1310 roku, królem czeskim został Jan Luksemburski (1310 – 1346), syn Henryka VIII, księcia Luksemburga, króla niemieckiego i cesarza.
Tymczasem po śmierci Władysława Łokietka , w 1333 roku, nowy król Polski, Kazimierz Wielki musiał zmierzyć się z wieloma problemami, z których najważniejszym było roszczenie do korony polskiej króla czeskiego Jana Luksemburskiego. Cały czas trwał też spór o Pomorze Gdańskie z Krzyżakami, których już jawnie wspierał król czeski. Kazimierz miał natomiast pretensje do Śląska. Nie mając innego wyboru, Kazimierz Wielki w 1335 roku podpisał z Janem Luksemburskim układ w Trenczynie, w którym król Polski wyrzekał się roszczeń do tych księstw śląskich, które już wcześniej uznały zwierzchnictwo czeskie, a w zamian za to, król Czech zrezygnował z praw do tronu polskiego (układ ratyfikowano w Krakowie, w 1339 roku).
W sporze o Śląsk, który mimo układów nadal trwał, Kazimierza Wielkiego w latach 40.XIV wieku, wspierał już tylko Bolko II Mały, jedyny niezależny książę śląski, któremu to nie przeszkadzało, że był zniemczony, tak jak większość jego poddanych.
Po śmierci Jana Luksemburskiego, na tron czeski i niemiecki wstąpił jego syn Karol IV (1346 – 1378), który w 1355 roku został cesarzem. Tymczasem król Kazimierz Wielki skierował swoje zainteresowania na Wschód, otwierając drogę cesarzowi niemieckiemu, jako królowi czeskiemu, do zajęcia całego Śląska. W 1348 roku, kancelaria Karola IV Luksemburskiego wydała dokumenty włączające formalnie do Królestwa Czeskiego, m.in.: Ziemię Kłodzką, Księstwo Opawsko – Raciborskie oraz Śląsk za wyjątkiem Księstwa Świdnicko – Jaworskiego, rządzonego przez Bolka II Śląskiego. Presja króla czeskiego była tak wielka, że w 1353 roku, książę śląski wydał za niego swoją bratanicę Annę, dokonując na jej rzecz zapisu, że gdyby on sam nie miał dzieci to Luksemburgowie będą mieli sukcesję w Księstwie Świdnicko – Jaworskim. Tak też się stało 28 lipca 1368 roku, a rządy po nim objęła jego żona, księżna Agnieszka. Faktycznie wszystkie ważne decyzje należały już i tak do króla czeskiego. Po jej śmierci, 7 lutego 1392 roku, ostatnie, niezależne księstwo śląskie przestało istnieć.
Ponad 100 lat trwał proces przejmowania Śląska przez królów czeskich. Co ciekawe, stało się to właściwie bez żadnego podboju ale stopniowo, poprzez układy. Tak w Czechach, jak i na Śląsku trwała w tym czasie intensywna kolonizacja niemiecka, toteż łączenie tych ziem było bardzo ułatwione. Z niepokojem i dezaprobatą obserwowano to w Polsce. W kronice Janka z Czarnkowa z tego czasu, czytamy: "...niektórzy książęta śląscy, więcej podarunkami i obłudną radą doradców oraz obietnicami podstępnie zwiedzeni, aniżeli najazdem zbrojnym pokonani, wolne księstwa Śląska i swoje dzierżawy, w niczym nikomu poprzednio nie podległe, lecz swobodnie przez swoich książąt, bez czyjejkolwiek uznania posiadane, od tegoż Jana, króla czeskiego, przyjęli jako lenno Korony Czeskiej, dobrowolnie poddając siebie i swoje (posiadłości), na wstyd i hańbę Królestwa Polskiego. Takie odszczepieństwo przyniosło tym książętom wieczną hańbę, toteż od kiedy są hołdownikami Korony Czeskiej, żąden z nich na króla polskiego podczas bezkrólewia za to właśnie nie był obierany, lecz zarówno oni sami, jak i ich następcy, za karę ustawiczną, jako poddani państwa czeskiego od następstwa na Królestwo Polskie zupełnie i na zawsze są odsunięci". Pamiętać należy, że Królestwo Czeskie było zawsze częścią cesarstwa i rządzone było przez niemieckie dynastie lub dynastie sprzyjające Niemcom.
Zapis w kronice wyjaśnia, dlaczego po śmierci Kazimierza Wielkiego, ostatniego Piasta, na tronie polskim w 1370 roku, panowie polscy nie zwracali się w sprawie objęcia władzy w Królestwie Polskim do książąt śląskich. Trzymano się tego aż do całkowitego wygaśnięcia rodu Piastów. Ten polski i królewski Ród trwał na Śląsku przez następne wieki i w poszczególnych księstwach stopniowo wymierał. Królowie Czech nadawali kolejno ich ziemie innym rodom. I tak Piastowie: wrocławscy wymarli w 1335 roku, wraz ze śmiercią Henryka VI Dobrego; bytomsko – kozielscy, wraz ze śmiercią Bolesława w 1354 roku; jaworsko – świdniccy wraz ze śmiercią Bolka II Małego w 1368 roku; ziębiccy, wraz ze śmiercią Jana w 1428 roku, oleśniccy wraz ze śmiercią Konrada X Białego Młodszego w 1492 roku; głogowsko – żagańscy, wraz ze śmiercią Jana II Szalonego w 1504 roku; cieszyńsko – oświęcimsko – zatorscy, wraz ze śmiercią Jana V w 1513 roku; opolsko – raciborscy, wraz ze śmiercią Jana II Dobrego, w 1532 roku; cieszyńscy, wraz ze śmiercią Fryderyka Wilhelma w 1625 roku i brzesko – legniccy, wraz ze śmiercią Jerzego Wilhelma, w 1675 roku (z tą ostatnią linią spokrewnieni są Schaffgotschowie).
Opuszczone władztwo na Śląsku objęli: w XIV – XVI w. Przemyślidzi Opawscy (księstwa: opawskie, karniowskie, głubczyckie, raciborskie i pszczyńskie); w XV – XVII wieku Podiebradowie (księstwa: ziębickie, oleśnickie, bierutowickie i hrabstwo kłodzkie) oraz Jagiellonowie i Wazowie (księstwa : głogowskie, opawskie, opolsko – raciborskie i nyskie); w XV – XVIII wieku Hohenzollernowie (księstwa: krośnieńskie, karniowskie, opolsko – raciborskie, żagańskie); w XVI – XVIII wieku Promnitzowie (księstwa: żagańskie i pszczyńskie); w XVII – XIX wieku, dynastia Wirtembersko – Oleśnicka (księstwa: oleśnickie, bierutowskie, radziejowskie); w XVII – XX w. Habsburgowie (księstwo cieszyńskie) oraz w XVIII – XX wieku Bironowie kurlandzcy (księstwo żagańskie).
Proces całkowitego zniemczania Śląska trwał przez co najmniej 500 lat, początkowo objął dwory książęce, miasta, klasztory, tereny przemysłowe (górnictwo) i nowo lokowane wsie. Zakończył się całkowicie w XVI/XVII wieku, a w niektórych regionach jeszcze wcześniej. Ciekawym jest, że pamięć o dawnej piastowskiej przynależności tych ziem przetrwała w nielicznych dokumentach z XIII – XIV wieku, a także w późniejszych kronikach wielu miast śląskich, m.in. jeleniogórskich, powstałych w XVIII – XIX wieku, w których czytamy: " W czasach, gdy rozpadło się państwo morawskie, w Polsce na tronie zasiadł ród, z którego do 1370 roku dla Polski, a do roku 1675 dla Śląska i jego miast wywodzili się władcy. Był to ród Piastów".
