Jeleniogórski Helikon i Góra Muz (cz. 3)
– Z inicjatywy ówczesnego burmistrza Christopa Schönau na wejściu do jeleniogórskiego Helikonu umieszczono tablicę z inskrypcją "Szczęście dobrem obywateli Jeleniej Góry" – opowiada Eugeniusz Gronostaj, wykładowca KPSW, który dla osób zainteresowanych historią wzgórza Siodło planuje zorganizować wycieczkę w to miejsce i oprowadzić po ścieżkach dawnego Parnasu i Helikonu.
Po 1740 r. zmieniła się sytuacja polityczna na ziemiach Śląska. 16 grudnia wkroczyła na nie armia króla Prus Fryderyka II, którą zajęła w ciągu zaledwie dwóch miesięcy. Jelenia Góra znalazła się pod panowaniem króla Prus. Działania te wymusiły przekształcenia ustrojowe, które objęły również Jelenią Górę, a efektem były zmiany w systemie administracji, podatkowym oraz zarządzania prowincją. Mimo zmian, mieszkańcy Jeleniej Góry nadal odwiedzali kawiarnię i Parnas zbudowane przed 1740 r. O tym, że taka kawiarnia istniała dowodzi mapa z 1760 r. (rys. 1). Siedząc w kawiarni i popijając kawę mieszkańcy Jeleniej Góry mogli podziwiać piękno zakola rzeki i lasu rosnącego na zboczach góry Siodło oraz leżącej po drugiej stronie rzeki Bóbr góry Gapa. W tym okresie las rósł tylko na zboczach Borowego Jaru, a cały szczyt góry Siodło był pozbawiony drzew (mapa z 1760 r.). Na szczycie znajdowały się tylko łąki, pastwiska i pola uprawne, a brak lasu umożliwiał podziwianie piękna panoramy Karkonoszy, miasta i całej Kotliny Jeleniogórskiej ze szczytu góry Siodło – opowiadał Eugeniusz Gronostaj.
Pod koniec XVIII w. góra Siodło urzekła burmistrza ówczesnej Jeleniej Góry, Johanna Christopa Schönau (1727-1802), miłośnika przyrody, który po ukończeniu dzieła na Wzgórzu Kościuszki (Cavalierberg), postanowił zagospodarować szczyt Siodła, poprzez wytyczenie nowych ścieżek spacerowych i miejsc, które stały się”siedzibami” muz.
- Inspiracją dla Christopa Schönau był opis greckiego pasma górskiego o nazwie Helikon, zawarty w księdze IX przewodnika po Helladzie, greckiego geografa Pausaniasa z początków naszej ery. Okazało się, że opis zawarty w księdze pasuje do topografii terenu jaką znajdujemy na górze Siodło. Są tu miejsca, gdzie można by umiejscowić zdarzenia opisane w mitologii greckiej, do tego nadają się m.in. strome zbocza góry Siodło wraz z urwistymi skałami, głazy leżące w rzece Bóbr, koryto samej rzeki, las porastający górę – mówił Eugeniusz Gronostaj.
Podobieństwa, jakie występują pomiędzy Helikonem jeleniogórskim, a greckim miały być następujące: w Grecji ze szczytu Helikonu widoczna była wioska Ascra, z góry Siodło Cunnersdorf, czyli Kunice (obecnie dzielnica Jeleniej Góry – ul. Warszawska). W Grecji w pobliżu Helikonu miało znajdować się miasto Thesbia i płynąć rzeka Termeffus, natomiast w pobliżu góry Siodło jest Hirschberg (Jelenia Góra) i rzeka Bóbr. Na greckim Helikonie znajdują się dwa źródła, jedno nosi nazwę Aganippe, a drugie Hippokrene, natomiast źródła na jeleniogórskim Helikonie noszą nazwę Merkelbrunn (Cudowne Źródło) - odpowiednik Aganippe i Beckerbrunn - odpowiednik Hippokrene. Współcześnie dla wszystkich mieszkańców Jeleniej Góry znane jest Cudowne Źródło, natomiast Hippokrene zapomniane, dalej zasila rzekę Bóbr strumieniem czystej wody.
- Głównym celem przyświecającym burmistrzowi Johannowi Christopowi Schönau, było umożliwić mieszkańcom Jeleniej Góry podziwianie piękna przyrody, poprzez pokazanie im wspaniałych panoram Karkonoszy oraz grozy stromo opadających w kierunku Bobru urwistych zboczy. To z jego inicjatywy na wejściu do Helikonu umieszczono tablicę z inskrypcją "Szczęście dobrem obywateli Jeleniej Góry", a na szczycie i zboczach góry Siodło urządzono miejsca, siedziby greckich muz, które połączono ścieżkami. Wzdłuż ścieżek na górze Sidło, w miejscach najbardziej atrakcyjnych widokowo, ustawiono ławki, z których można było zobaczyć piękną panoramę lub skały stojące niby pomniki. Od tego momentu na górze Siodło zamieszkało dziewięć muz: Erato, Euterpe, Kaliope, Klio, Melpomene, Polihymnia, Tepsychora, Talia i Urania. Ponieważ opiekunem muz był Apollo, więc i dla niego na jeleniogórskim Helikonie, znalazło się miejsce, nazwane Placem Apollina. Z czasem na tym placu wybudowano budynek noszący nazwę „Świątynia Apollina" (rys. 2). To klasycystyczny budynek, który był w istocie pomnikiem na cześć zmarłego w 1786r. króla Prus Fryderyka II Wielkiego. Do obecnych czasów zachowały się jedynie fragmenty tego budynku – powiedział Eugeniusz Gronostaj.
Dokładny opis jeleniogórskiego Helikonu, miejsc gdzie zamieszkały muzy i Apollo znajduje się w przewodniku „Vom Helikon und den Elisaischen Feldern bei Hirschberg“, napisanego w 1796 r. przez Immanuela Krahma, miejscowego jeleniogórskiego drukarza. Podobny opis znajduje się również w kronice „Historyczno-topograficzny opis miasta Jelenia Góra” Johanna Daniela Hensela, wydanej w 1797r.
- Z opisu, jaki znajdujemy w przewodniku oraz w kronice wynika, że jeleniogórski Helikon to obszar góry Siodło zamknięty liniami: na wschodzie - Cudowne Źródło, zachodzie – źródło Hippokrene, północny – rzeka Bóbr, a na południu – skała Urania. Jest to obszar bogaty w ciekawe obiekty skalne, urwiska, punkty widokowe, strumienie, źródła i polany, których rozmieszczenie w terenie, pozwoliło zbudować Helikon zgodnie z opisem zawartym w księdze starożytnego geografa greckiego Pausaniasa.
W budowę Helikonu aktywnie włączyły się jeleniogórskie towarzystwa przyrodnicze, rozpoczynając prace od nasadzenia drzew i wyznaczenia miejsc (placów), z których każde otrzymało nazwę muzy. Zakończono ją w 1794 r. a teren stał się wielką atrakcją Jeleniej Góry, odwiedzaną przez znakomitych gości. Świadczy o tym wizyta w 1800 r. przyszłego prezydenta Stanów Zjednoczonych Johna Quincy Adamsa – przypomniał Eugeniusz Gronostaj.
Obecnie mało kto zna historię Helikonu i Parnasu oraz spotykanych w gęstwinach lasu platform widokowych, skał z wyrzeźbionymi w nich schodkami, źródełek z krystalicznie czystą wodą i alei drzew rosnących w gęstwinach lasu. Jednak nazwy na współczesnych mapach dowodzą, że góra Siodło i jej zbocza miały swoją bogatą historię, zapomnianą przez współczesnych mieszkańców Jeleniej Góry.
