Trzecia odsłona historii cieplickiej linii Schaffgotschów

Wybitnym przedstawicielem rodu Schaffgotschów był Johann Anton, syn Krzysztofa Gotarda, który odzyskał majątek po egzekucji swojego ojca. Urodził się w 1675 r., kiedy spalił się zamek Chojnik i zmarł ostatni męski potomek (po mieczu) Piastów Śląskich książę brzesko–legnicko–wołowski Jerzy Wilhelm.

- Johann Anton Schaffgotsch był bardzo uzdolniony. Uczył się początkowo w szkole parafialnej, później w gimnazjum przy kolegium jezuitów we Wrocławiu. Posługiwał się kilkoma językami w tym: łaciną, językiem polskim, francuskim, włoskim, hiszpańskim i oczywiście niemieckim. Miał więc możliwość porozumiewania się w każdej części ówczesnej Europy. W 1695 r., gdy miał 20 lat wyjechał do Włoch, gdzie studiował w Sienie. Odwiedził księcia Toskanii we Florencji oraz uzyskał prywatną audiencję u papieża Innocentego XII. W 1699 r., w wieku 24 lat, został kanclerzem Księstwa Świdnicko-Jaworskiego, w 1703 r. radcą Urzędu Zwierzchniego i tajnym radcą cesarskim, a w 1704 r. starostą świdnicko-jaworskim – opowiadał Stanisław Firszt, dyrektor Muzeum Przyrodniczego w Jeleniej Górze-Cieplicach.

Na początku wieku XVIII przebywał w Berlinie i w Wiedniu. Znalazł się w otoczeniu króla rzymskiego Józefa I późniejszego cesarza. W 1707 r. zmarła jego powinowata księżna Karolina, siostra ostatniego Piasta Jerzego Wilchelma. Trzeba pamiętać, że Johann Anton Schaffgotsch był wnukiem ściętego Hansa Urlyka Schaffgotscha i Barbary Agnieszki, księżniczki piastowskiej legnicko-brzeskiej. Po śmierci księżnej Karoliny, Johann Anton stał się najważniejszym spadkobiercą (po babce) potężnego niegdyś rodu książęco-królewskiego Piastów. W 1708 r. został wyniesiony do stanu dziedzicznych hrabiów cesarstwa. Cesarz pozwolił mu używać także tytułu Semperfrei. Jako blisko spokrewniony z rodziną Piastów śląskich otrzymał przywilej połączenia herbów Schaffgotschów i Piastów, co do dzisiaj można zobaczyć w herbie tego rodu.

- W 1709-1710 r. hrabia Schaffgotsch ufundował bramę wejściową do cieplickiego klasztoru. Najważniejszą jednak inwestycją była budowa pałacu w Sobieszowie, którą zrealizował w latach 1705-1712. Do 1720 r. urządzono tam też park z fontannami i wzniesiono dodatkowe zabudowania. W 1711 r. spalił się kościół św. Jana Chrzciciela w Cieplicach i część zabudowań klasztoru cysterskiego. Johann Anton Schaffgotsch wsparł finansowo odbudowę tych obiektów. Wtedy też została przebudowana krypta rodziny Schaffgotschów pod kościołem. Odbudowę, a właściwie budowę nowego, większego kościoła zakończono w 1714 r. – mówił dyrektor.

Hrabia był światłym i na ówczesne czasy nowoczesnym człowiekiem, więc w 1715 r. swoim poddanym chłopom z dóbr chojnickich zamienił pańszczyznę na czynsz. W 1719 r. został przewodniczącym sejmu śląskiego oraz starostą generalnym, którym mógł być jedynie książę śląski. Johann Anton był jedynie hrabią, a jednak został starostą, przez co miał wielu przeciwników.

- W 1721 r. dzieci hrabiego ufundowały na urodziny ojca malarskie genealogie Piastów i Schaffgotschów, które przechowywane są dzisiaj w klasztorze pijarów w Cieplicach. Niegdyś znajdowały się one w zbiorach Biblioteki Schaffgotschów. Zostały wykonane według opracowanej wcześniej genealogii przez kanonika wrocławskiego Franciszka Gotarda Schaffgotscha – opowiadał Stanisław Firszt.

Johann Anton Schaffgotsch przyczynił się do budowy Uniwersytetu Wrocławskiego, którą rozpoczęto w 1728 r. Nadzorował inwestycję w imieniu cesarza. Dlatego też po zakończeniu budowy, oprócz popiersia cesarza w Auli Leopoldina, znalazło się również popiersie hrabiego.

- Johann Anton Schaffgotsch jest uznany za założyciela Biblioteki w Sobieszowie, w której oprócz księgozbioru znajdowały się gabinety osobliwości - zaczątek muzealnictwa w naszym regionie. W pałacu w Sobieszowie znalazły się: księgozbiór, militaria, dzieła sztuki, wyroby rzemiosła i pamiątki rodzinne. W testamencie hrabiego, który sporządził w 1733 r. zapisał m.in. akt fundacji biblioteki. Utworzony został fideikomis stanowiący o niepodzielności majątku – powiedział dyrektor.

W 1740 r. zmarł cesarz Karol VI Habsburg, a jego dziedzictwo miała objąć córka Maria Teresa. Oprotestował to król pruski Fryderyk II powołując się na układy książąt piastowskich z Hohenzollernami. Król wkroczył ze swoim wojskiem zajmując Śląsk. Johan Anton Schaffgotsch, będąc blisko związany z cesarstwem, musiał uciekać z Wrocławia do Czech (w 1741 r.). W 1742 r. udał się do Berlina, by złożyć hołd królowi. Cztery dni po powrocie z Berlina zmarł. Jego dzieci w nowych już realiach politycznych musiały odbudowywać ponownie majątek rodu.