Początki służb konserwatorskich

Istnienie służb konserwatorskich na terenie Jeleniej Góry i okolic jest dzisiaj zupełnie oczywiste. Nie wszyscy jednak wiedzą, że urzędową ochroną zabytków na naszym terenie zajęto się dopiero w 1972 roku. Do tego momentu sprawami tymi zajmowali się pracownicy ochrony zabytków z Wrocławia.

Znaczna odległość od urzędu oraz brak odpowiednich ludzi zajmujących się dziedzictwem historycznym w terenie powodował, że jego stan był opłakany. Wiele obiektów popadało w ruinę ponieważ nie miało żadnego gospodarza, a te które miały „gospodarzy” (PGR-y, szkoły, mieszkania prywatne) były również dewastowane przez wiele lat.

Powołanie Powiatowego Konserwatora Zabytków przy Wydziale Kultury Prezydium Miejskiej i Powiatowej Rady Narodowej miało uzdrowić tę tragiczną sytuację. Pierwszym powiatowym konserwatorem zabytków został Bronisław Podgarbi. Po roku wyjechał do Wrocławia, gdzie objął pełnienie obowiązków Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków.

W 1973 roku Powiatowym Konserwatorem Zabytków w Jeleniej Górze został Stefan Skibiński (1928 – 2007). Do jego obowiązków należało: sprawowanie opieki nad powierzonymi zabytkami, nadzór nad planami i działaniami użytkowników obiektów zabytkowych, wydawanie opinii i zaleceń, prowadzenie dokumentacji i rejestr zabytków, nadzór nad muzeami i opieka nad pomnikami walk i męczeństwa. Zaraz po objęciu urzędu dodano mu jeszcze wydawanie ocen, co do wartości i zachowania pozostałych na likwidowanych poniemieckich cmentarzach, obiektów (kaplice, grobowce, nagrobków) i istniejących tam drzewostanów.

Był to dla jednej osoby ogrom zadań właściwie nie do wykonania, a jeśli już to tylko wybiórczo i powierzchownie. Biorąc pod uwagę czasy, w których przyszło mu działać (prawa własności, brak funduszy), znalazł się on w bardzo trudnej sytuacji. Jak było tego za mało, w styczniu 1975 roku dodano mu nadzór nad zabytkowymi parkami, alejami i krajobrazami. Rozszerzono też w tym roku zakres opieki nad zabytkami o obiekty powstałe na przełomie XIX i XX wieku.

Ogrom zaniedbań i pracy do wykonania przerastał możliwości nawet fizyczne Stefana Skibińskiego, który starał się jak tylko mógł najlepiej wykonywać powierzone mu zadania. Opierał się głównie na współpracy z Wojewódzkim Konserwatorem Zabytków, Wojewódzkim Ośrodkiem Archeologiczno – Konserwatorskim (prowadził go Tadeusz Kaletyn) i Instytutem Historii Architektury Politechniki Wrocławskiej (kierował nim Jerzy Rozpędowski). Przy pomocy pracowników z Wrocławia, Stefan Skibiński zebrał podręczny księgozbiór pomocniczy w pracy konserwatorskiej i skompletował sprzęt fotograficzny. Siedzibą Powiatowego Konserwatora Zabytków był jeleniogórski ratusz (ostatnia kondygnacja). Tam też mieściło się jego biuro, pracownia, archiwum i magazyn zbiorów.

Przez prawie trzy lata swojej pracy Stefan Skibiński zdołał zgromadzić wiele teczek z dokumentacją dotyczącą poszczególnych zabytków, wykonał ok. 2000 fotografii tych obiektów (negatywy przechowywał w specjalnych albumach). W magazynie podręcznym zgromadził średniowieczne naczynia i ich fragmenty pochodzące z nadzorów archeologicznych, które osobiście prowadził na ul. Kopernika i Grodzkiej, a także na Rynku.

W latach 1973 – 1974, z inicjatywy Stefana Skibińskiego, powstało siedem Izb Pamięci Narodowej, w tym jedna wojskowa, w Pałacu Schaffgotschów w Cieplicach Śląskich Zdroju, prowadzona przez Zbigniewa Buniewicza, przeniesiona następnie do budynku na ul. Staromiejskiej.

Utworzono też na Dolnym Śląsku społeczny ruch ochrony zabytków. Na naszym terenie istniała Jeleniogórska Komisja Opieki nad Zabytkami działająca przy PTTK.

Doceniając zasługi Stefana Skibiński ego dla ochrony zabytków w 1975 roku, to właśnie na terenie mu podległym odbył się Zjazd Opiekunów Zabytków z całego województwa wrocławskiego.

Wszystko to zawaliło się wraz ze zmianą administracji kraju i z utworzeniem województwa jeleniogórskiego. Przy tworzeniu nowych struktur służb konserwatorskich zupełnie pominięto Stefana Skibińskiego i zebraną przez niego dokumentację. Stanowisko Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków na województwo jeleniogórskie objęła Jadwiga Skibińska (1928 – 2008). Nic ją nie łączyło ze Stefanem Skibińskim, oprócz zbieżności nazwisk (!).

Nikt nie przejął dokumentacji i zabytków od Stefana Skibińskiego, które zgromadził pełniąc obowiązki Powiatowego Konserwatora Zabytków i nikt się nimi nie przejmował, a on sam czekał, aż się ktoś po nie zgłosi. Po latach (w latach 90.XX wieku) część zabytków archeologicznych przejęło Muzeum Okręgowe w Jeleniej Górze (dzisiaj Muzeum Karkonoskie w Jeleniej Górze), w którym pracował później przez kilka lat.

W czasie istnienia województwa jeleniogórskiego (w latach 80. XX w.) Stefan Skibiński, z ramienia wojewody zajmował się opieką nad pomnikami walk i męczeństwa. Zgromadzoną na ten temat bardzo bogatą dokumentację archiwalną przechowywano w drewnianych barakach, przy ul. Muzealnej (dzisiaj jest to teren Prokuratury). Niestety w czasie remontu ulic J. Matejki i Muzealnej zalano asfaltem istniejące tam hydranty przeciwpożarowe (!!!), a pechowo parę tygodni później w tych barakach wybuchł pożar i strawił całą tę dokumentację.

Wojewódzki Konserwator Zabytków w Jeleniej Górze musiał zaczynać wszystko praktycznie od zera.