Tragiczna wycieczka Schaffgotscha do Egiptu
28 marca 1907 roku (110 lat temu), w Luksorze w Egipcie zmarł dwudziestojednoletni Johannes Ewangelista Gotard Schaffgotsch, młodszy syn Ludwika Gotarda Schaffgotscha, pana fideikomisu chojnickiego i wolnego pana stanowego. Opowiada o tym Stanisław Firszt, dyrektor Muzeum Przyrodniczego w Cieplicach.
Ludwik Gotard Schaffgotsch (1842 – 1891), jak każdy ordynat (pan fideikomisu), marzył aby mieć syna, który mógłby po nim odziedziczyć majątek rodowy. Żona, Maria Jadwiga von Maubenge (1851 – 1914), w pierwszych latach małżeństwa obdarzyła go aż pięcioma córkami, kolejno: Alicją (ur. 1874), Frediną (ur. 1875), Marią (ur. 1877), Karoliną (ur.1878) i Jadwigą (ur. 1880). Oczekiwanie na syna zostało spełnione w 1883 roku, kiedy na świat przyszedł Fryderyk, a trzy lata później Johann.
Zgodnie z regulaminem fideikomisu, dziedzicem miał zostać w przyszłości Fryderyk, któremu rodzice nadali imiona: Gotard, Maria, Franciszek de Salezy, Karol , Leopold i Ludwik. Młodszy brat, Johann Ewangelista, który otrzymał też kilka imion (Gotard, Karol, Ludwik, Feliks, Egon), mógł zostać ordynatem tylko po śmierci starszego brata. Tymczasem, kiedy chłopcy mieli 8 i 5 lat, w 1891 roku zmarł ich ojciec, Ludwig Gotardt. Do czasu pełnoletności ich opiekunami i pełnomocnikami byli: matka Maria oraz Hans Ulryk Gotard Schaffgotsch (1831 – 1915) z górnośląskiej linii Schaffgotschów. Młodzi otrzymali bardzo dobre wykształcenie, znali kilka języków a ich zainteresowania były bardzo szerokie.
Czas ich dorastania przypadł na najlepsze lata rozwoju i potęgi Cesarstwa Niemieckiego pod rządami Wilhelma II Hohenzollerna, miłośnika nauk historycznych i przyrodniczych, a także spraw wojskowych. Niemiecki dwór cesarski był powiązany rodzinnie właściwie z wszystkimi, najważniejszymi dworami ówczesnych potęg europejskich, wśród których największym było Zjednoczone Królestwo Wielkiej Brytanii, pod panowaniem królowej Wiktorii (zm. 1901 roku), a następnie jej syna Edwarda VII Koburga, zwanego później "wujem Europy". Ojcem chrzestnym angielskiego władcy był król pruski Fryderyk Wilhelm IV Hohenzollern (ten sam, który na wakacje wraz z żoną i dziećmi zjeżdżał do swojej letniej rezydencji w Mysłakowicach).
Król Edward VII, a właściwie Albert Edward von Sachsen Coburg und Gotha urodził się w 1841 roku. Przez koligacje rodzinne, w czasach swoich rządów, wśród europejskich władców i książąt miał kilku siostrzeńców, bratanków, siostrzenic i bratanic. Do najważniejszych siostrzeńców brytyjskiego władcy należeli: Karol Edward książę sasko – koburski na Gotha, Ernest Ludwik, wielki książę Hesji, Mikołaj II Romanow car Rosji i Wilhelm II Hohenzoller, cesarz Niemiec. Z tym ostatnim często się kłócił. Niemcy za wszelką cenę chciały stać się potęgą kolonialną, co w części im się udało.
Wilhelm starał się dorównywać Anglikom pod każdym względem: kulturalnym, naukowym; gospodarczym i militarnym. Wielu naukowców niemieckich prowadziło badania na całym świecie. Wśród nich był archeolog Ludwig Borchard działający na terenie Egiptu. Kraj ten, będący wcześniej pod panowaniem tureckim, od 1882 roku był okupowany przez Brytyjczyków, którzy rzekomo byli zaproszeni przez chedywa Tawfika Paszę. Utrzymywano fikcję, że Egipt podlega rządom osmańskiej Turcji, a w rzeczywistości był to protektorat brytyjski. Anglicy zabezpieczali w ten sposób swoje interesy i kontrolowali Kanał Sueski. Przy tej okazji prowadzili szerokie badania archeologiczne na terenie Egiptu i Bliskiego Wschodu. Dzięki ówczesnym dobrym stosunkom brytyjsko – niemieckim, na tym obszarze znaleźli się też niemieccy badacze. Jednym z nich był wspomniany wyżej Ludwig Borchardt. On to, od 1895 roku opracowywał katalog zbiorów Muzeum Kairskiego. W tym też czasie, w 1898 roku, w Berlinie założono Deutsche Orient – Gesellschaft, do którego wpisywało się wiele znaczących osób ze świata kultury, biznesu i arystokracji. Towarzystwo to, w 1901 roku otrzymało wielkie dotacje rządowe i osobisty patronat cesarza Wilhelma II nad prowadzonymi badaniami w: Babilonie, na terenie dawnego państwa Hetytów (Turcja) i w Egipcie. Z tych badań ukazały się drukiem opracowania, które wzbudziły w Niemczech zainteresowanie starożytnością. Egiptologia i Egipt stały się modne. Każdy chciał na własne oczy zobaczyć przywracane po tysiącach lat zdobycze kultury państwa faraonów. Wielu bogatych, młodych ludzi z Cesarstwa, w celach poznawczych, wybierało się do Egiptu. Wśród nich był 21-letni Johannes Ewangelista Gotard Schaffgotsch. Dokładnej trasy jego pobytu w Egipcie niestety nie znamy. Wiadomo, że z całą pewnością zwiedził Muzeum w Kairze i Luksor.
Kompleks świątyń położonych na wschodnim brzegu Nilu łączy aleja sfinksów z kompleksem świątyń Karnaku. Budowle te znajdowały się w pobliżu starożytnych Teb, a zbudowano je w czasach Amenhotepa III (1388 – 1351 p.n.e.) i Ramzesa II (1279 – 1213 p.n.e.). Na drugim, zachodnim brzegu Nilu znajduje się sławna Dolina Królów. Przypuszczać należy, że młody Schaffgotsch podróż do Teb odbył statkiem po Nilu. Zwiedził Luksor, Karnak i Dolinę Królów. Być może w trakcie pobytu w Egipcie spotkał się z Ludwikiem Borchardtem. Niestety ta egzotyczna podróż do krajów faraonów skończyła się dla niego tragicznie. Zmarł 28 marca 1907 roku, w Luksorze. W tym samym roku Ludwik Borchard ufundował Niemiecki Instytut Archeologii w Kairze.
W tym też 1907 roku brat zmarłego Johanna Ewangelisty, Friedrich Schaffgotsch uznany został za pełnoletniego (miał 24 lata) i mógł już objąć ordynację rodzinną. Niespełna rok później ożenił się z Zofią, hrabiną von Oppersdorf.
Śmierć dwudziestoletniego brata wywarła na Friedrichu ogromne wrażenie. Hrabia przeżył podobną tragedię trzydzieści lat później, kiedy to w czasie działań wojennych, w 1939 roku, na froncie polskim stracił ukochanego syna, drugiego w kolejce do objęcia majątku - dwudziestoletniego Friedricha juniora.
Tymczasem niemieckie badania archeologiczne w Egipcie nadal trwały, m.in. Ludwig Borchardt w 1912 roku odkrył w Amarnie sławne popiersie królowej Nefretete, które potajemnie wywiózł do Berlina, gdzie do dzisiaj się znajduje.
Później wybuchła I wojna światowa i cały dawny świat upadł, a wraz z nim niemieckie kolonie i badania w Egipcie.
