Kiedy Cieplice były europejskim kurortem
Infrastruktura Uzdrowiska Cieplice od momentu jego powstania należała lub zarządzana była przez dwa podmioty. Przez świeckiego właściciela miejscowości i przez kolejnych zakonników, którzy w większym lub mniejszym stopniu zależni byli od tego pierwszego. W XIII i XIV wieku byli to książęta piastowscy, augustianie i joannici, od początku XV wieku byli to Schaffgotschowie i cystersi. Relacje między tymi ostatnimi przez 400 lat były bardzo różne, a powodem sporów majątkowych były rozbieżności co do interpretacji dokumentów, jak i czasowe odejście Schaffgotschów od katolicyzmu (lata 1526 – 1635).
Tak czy inaczej, po zajęciu Śląska przez króla Fryderyka II i włączenie tych ziem do Królestwa Pruskiego (z przewagą żywiołu ewangelickiego), los wielu instytucji Kościoła Katolickiego był tam nie do pozazdroszczenia. W końcu, w 1810 roku, król Fryderyk Wilhelm III przeprowadził sekularyzację majątków kościelnych. Ofiarą tego działania padły zakony, w tym opactwo cysterskie w Krzeszowie i jego prepozytura w Cieplicach.
W 1812 roku, opuszczony przez cystersów klasztor i wszystkie inne obiekty należące do nich, kupił za ponad 62000 talarów, hrabia Leopold Gotard Schaffgotsch. W ten sposób stał się jedynym właścicielem całej infrastruktury Uzdrowiska Cieplice i zaczął po swojemu realizować wielki projekt jego rozbudowy. Jego działania w tym zakresie były wielokierunkowe.
Przy pałacu i towarzyszącym mu parku hrabiowskim zaczęto urządzać Park Zdrojowy. Wytyczono główną aleję (promenadę), a przy niej powstawały kolejno: Galeria (ok. 1800 r.); Teatr Zdrojowy (lata 30.XIX w.); cukiernia, na której miejscu wybudowano później Dom Zdrojowy (Kursaal). W centrum Uzdrowiska, w 1816 roku, w pobliżu istniejącego Basenu Hrabiowskiego powstał zakład kąpielowy dla niezamożnych, przekształcony później w szpital, rozbudowany w 1818 roku i oddany do użytku w 1820 roku.
Najstarszy Basen Klasztorny (zwany inaczej Basenem Parafii) rozbudowano i nazwano Basenem (Łaźniami) Leopolda (na cześć hrabiego) i oddano do użytku w 1824 roku. Za szpitalem dla niezamożnych, w pobliżu Kamiennej, w 1830 roku oddano do użytku rosyjską łaźnię parową. Wyremontowano obiekty poklasztorne. W Długim Domu urządzono hotel, w Czerwonym Domu przychodnię lekarską i małe muzeum, w Białym Domu powstała restauracja uzdrowiskowa, a po remoncie (lata 1816 – 1833) w budynku głównym klasztoru, w 1834 roku otworzono bibliotekę i czytelnię dostępną dla wszystkich.
Na terenie klasztoru w 1853 roku wywiercono nowe źródło (neue Quelle), na bazie którego w 1858 roku utworzono Łaźnie Ludwika (Ludwig's Bad). Wywiercono tu także drugie źródło. W 1882 roku na tej bazie powstało tu źródło Ludwika z wodą do kąpieli (wanny, prysznice) oraz do picia. Tu też od 1901 roku rozlewano wodę mineralną. W 1865 roku rozpoczęto budowę szpitala św. Jadwigi na drugim brzegu Kamiennej.
W ciągu całego XIX wieku powstał cały szereg hoteli, pensjonatów, zajazdów, gospód, restauracji, cukierni, sklepów, kramów. Wyremontowano ulice, drogi, budynki. Upiększono całą miejscowość drzewami, krzewami i kwiatami. W tym celu hrabia założył specjalne ogrodnictwo. Dostarczało ono także świeże warzywa i owoce na potrzeby Uzdrowiska.
Rozbudowaną infrastrukturę stworzoną na bazie dawnych dóbr cysterskich, hrabia Leopold Schaffgotsch, w 1864 roku włączył do swojego majątku (Fideikomisu Chojnickiego). W 1867 roku do Jeleniej Góry dotarła kolej, której odnogę do Cieplic uruchomiono w 1891 roku. Oprócz tego połączenia jeździły też po okolicach dorożki, a od 1897 roku uruchomiono tramwaj gazowy, który w 1900 roku zastąpiono elektrycznym.
Coraz piękniejsze i oferujące nowoczesną infrastrukturę, Cieplice stawały się modnym uzdrowiskiem, do którego przyjeżdżało coraz więcej gości nie tylko w celach leczniczych, ale też krajoznawczych i wypoczynkowych. Bywanie tu było swoistym prestiżem. Byli to przeważnie obywatele Królestwa Pruskiego (w tym Polacy z Wielkiego Księstwa Poznańskiego), Królestwa Saksonii, Cesarstwa Austriackiego (w tym Polacy z Galicji), z Imperium Rosyjskiego (w tym Polacy z Królestwa Polskiego), a także obywatele Stanów Zjednoczonych, a nawet mieszkańcy Persji i Imperium Osmańskiego.
Kolejni Schaffgotschowie, będący katolikami nie zapominali o wspomaganiu miejscowej parafii św. Jana Chrzciciela, a jako poddani Króla Pruskiego i właściciele Cieplic dbali również o miejscowy kościół ewangelicki. W ten sposób, w ciągu 100 lat, od 1812 do 1912 roku, Cieplice przerodziły się w prawdziwy europejski kurort. Jego upadek rozpoczął się już z pierwszą wojną światową. Głównymi kuracjuszami w czasie jej trwania byli ranni i kontuzjowani żołnierze cesarza Wilhelma. Kilku zostało pochowanych na cieplickim cmentarzu (najwięcej z nich miało polskie pochodzenie). W latach 20.XX wieku kurort podupadł. Próba powrotu do czasów świetności miała miejsce na początku lat 30.XX wieku, kiedy hrabia Fryderyk Schaffgotsch zburzył większość zabytkowych obiektów uzdrowiskowych (baseny i łaźnie) i na ich miejscu wzniósł istniejący do dzisiaj nowoczesny Dom Zdrojowy. W czasie drugiej wojny światowej, w centrum Cieplic znowu pojawili się specyficzni kuracjusze: ranni i kontuzjowani żołnierze ze swastykami na czapkach i mundurach. Oprócz nich przebywali tu "przymusowi kuracjusze" z Polski, Francji i wielu innych krajów europejskich, noszący naszyte trójkąty z literami "P" czy "F".
Po 1945 roku, kurort stopniowo przemieniał się w Uzdrowisko dla mas, wykorzystując przez lata dawną infrastrukturę bez inwestowania i większych remontów. Doprowadziło to do nieodwracalnych zmian. Dzisiaj nie ma już Cieplic Zdrój, bo stały się częścią Jeleniej Góry. Nie ma wielkiego ogrodnictwa, nie ma orkiestry zdrojowej, nie ma wspaniałych zbiorów i biblioteki, nie ma tramwajów, nie ma też rozlewni wody mineralnej. A to, co pozostało, to tylko namiastka tego, co minęło bezpowrotnie.
