Dzieci „zdrajcy” Hansa Ulryka Schaffgotscha (cz. III)

W dniu aresztowania Hansa Ulryka Schaffgotscha, tj. 24 lutego 1634 roku, jego najstarszy syn, Krzysztof Leopold Gotard, miał 11 lat. Jako syn zdrajcy, ściętego w 1635 roku, nie mógł liczyć na względy cesarza. Początkowo wraz z rodzeństwem, przebywał pod opieką ciotki, w zamku Kamienica, a następnie został przewieziony do Ołomuńca, gdzie pod opieką jezuitów w tamtejszym kolegium pobierał nauki i był przygotowywany do powrotu na łono Kościoła Katolickiego, co stało się w 1636 roku.

Pierworodny „zdrajcy” urodził się 8 kwietnia 1623 roku w Żmigrodzie, w czasie trwania wojny trzydziestoletniej, a kiedy się ona kończyła był już dorosłym mężczyzną. - Wujami młodego hrabiego byli książęta piastowscy: Jerzy Rudolf książę legnicki i Jan Christian książę brzeski (obaj, jak jego matka, byli kalwinami). W trakcie działań wojennych, tak się złożyło, że ojciec Krzysztofa (ewangelik), będąc generałem kawalerii w służbie cesarskiej pod ścisłym dowództwem Albrechta Walensteina, musiał niejednokrotnie walczyć przeciwko swoim szwagrom, którzy aby uniknąć represji, tj. książę Jerzy Rudolf przez lata mieszkali na terenie Rzeczypospolitej. Poprzez drugiego wuja, księcia Jana Christiana, Krzysztof Schaffgotsch miał kuzyna księcia Christiana, którego z kolei syn Jerzy Wilhelm był ostatnim męskim potomkiem Piastów. Młody Schaffgotsch studiował w Ingolstadt, a następnie służył w armii cesarskiej. 18-letni Krzysztof Leopold, w czerwcu 1641 roku, otrzymał skonfiskowany zamek Gryf, oblegany rok wcześniej przez Szwedów. Pamiętajmy, że trwała jeszcze wojna trzydziestoletnia. W 1645 roku zamek został jednak zdobyty przez Torstensona i Szwedzi pozostali w nim aż do 1650 roku. Krzysztof Schaffgotsch jako katolik walczył ze Szwedami. Wziął udział m.in. w bitwie pod Eger (był wówczas jednym z najmłodszych kapitanów, miał 24 lata). W 1648 roku na polecenie cesarza umocnił i rozbudował zamek Chojnik, a w 1649 roku odzyskał Podgórzyn. Zamek Chojnik przejął 3 listopada 1650 roku. W 1649 roku cesarz Ferdynand III mianował go radcą śląskiego Urzędu Zwierzchniego, a na urząd wprowadził go wuj, książę legnicki Jerzy Rudolf. Od 1652 roku wielokrotnie pełnił funkcję komisarza na Sejmie Śląskim – opowiada Stanisław Firszt, dyrektor Muzeum Przyrodniczego w Jeleniej Górze.

W 1653 roku gościł w Cieplicach księcia Albrychta Stanisława Radziwiłła z żoną Krystyną Anną z Lubomirskich. Z Radziwiłłami poprzez drugie małżeństwo z Joanną Katarzyną Radziwiłłówną, córkę Aleksandra Ludwika Radziwiłła marszałka Wielkiego Księstwa Litewskiego, związany był od 1652 roku były szwagier Krzysztofa, Jakub Wejher, od którego młody Schaffgotsch przejmował np. zamek Gryf. W dniu 14 maja 1653 roku Krzysztof Leopold Schaffgotsch wraz z bratem Hansem Ulrykiem wzięli udział w Legnicy w pogrzebie wuja, księcia legnickiego z rodu Piastów Jerzego Rudolfa. W 1655 roku został szambelanem i wiceprezydentem kamery śląskiej. W lutym 1656 roku 33 letni hrabia ożenił się z młodszą od siebie o 11 lat Agnieszką von Racknitz. W 1665 roku Krzysztof Schaffgotsch został prezydentem Śląskiej Kamery, a w latach 1666-1672 był starostą w księstwie świdnicko-jaworskim. To za jego sprawą z terenu księstwa usunięto protestanckich kaznodziejów. Jako poseł cesarski wielokrotnie przebywał na terenie Rzeczypospolitej, miał tam przecież siostrę (zmarła w 1650 roku), szwagra (zmarł w 1657 roku) i brata (zmarł w 1660 roku).

- Jako związany z rodem Piastów, Krzysztof Leopold znał język polski, co ułatwiało mu pobyt w Rzeczypospolitej. W 1667 roku wziął udział w pogrzebie królowej Ludwiki Marii Gonzagi, żony Jana Kazimierza, a po abdykacji króla wziął udział w wolnej elekcji, na którą udał się do Warszawy 17 kwietnia 1669 roku w towarzystwie pretendenta cesarskiego, księcia Karola V Lotaryńskiego. Jego zadaniem było prowadzenie rozmów ze szlachtą, wspierając swojego kandydata. Po wyborze na króla Michała Korybuta Wiśniowieckiego uzyskał u niego audiencję 25 czerwca 1669 roku i rozmawiał w sprawie ewentualnego ślubu króla z Eleonorą Marią Józefą, przyrodnią siostrą cesarza Leopolda I. Rok później kandydatka na polską królową, w towarzystwie Krzysztofa Schaffgotscha, przyjechała do Polski. W czasie wizyty w Rzeczypospolitej Krzysztof poznał hetmana Jana Sobieskiego i jego żonę Marię Kazimierę. W 1672 roku został dyrektorem generalnym Urzędu Zwierzchniego na Śląsku. W 1674 roku, po śmierci króla Michała, Schaffgotsch znowu był w Warszawie na wolnej elekcji wspierając cesarskiego kandydata, ponownie Karola Lotaryńskiego. Wygrał znajomy Krzysztofa, hetman Jan Sobieski. Hrabia Krzysztof Leopold Schaffgotsch miał siedmioro dzieci. Utrzymał zwyczaj zapoczątkowany przez ojca, aby synom oprócz własnego ich imienia dodawać imię Gotard (na część Gotsche Schaffa, protoplasty rodu), a córkom imię Jadwiga (na cześć św. Jadwigi, prababki wszystkich Piastów Śląskich). Kolejno byli to: Leopold Ulryk Gotard (1657-1659), Jerzy Gotard (1664-1667), Johann Anton Gotard (1675-1742), Agnieszka Karolina Jadwiga (1660-1737), Elżbieta Jadwiga (1667-1669), Eleonora Jadwiga (1670-1688), Fryderyka Elżbieta Jadwiga (1678-1721). Swoim dzieciom nadał imiona ojca, wuja od strony matki, ciotecznej siostry, siostry i królowej polskiej – mówi S. Firszt.

W roku 1675 miały miejsce znamienne wydarzenia, które odcisnęły swoje piętno na późniejszych losach rodu Schaffgotschów. Oto 19 kwietnia 1675 roku urodził się syn Krzysztofa, Johann Anton Schaffgotsch, późniejszy twórca fideikomisu Chojnik i Biblioteki Majorackiej; zmarł ostatni Piast, książę legnicko-brzesko-wołowski Jerzy Wilhelm i od pioruna spalił się zamek Chojnik. W związku ze śmiercią spokrewnionego z nim piastowskiego księcia w 1676 roku, to on dokonał lustracji księstw legnickiego i wołowskiego. Zaproponował, aby królowa Maria Kazimiera została matką chrzestną jego córki Fryderyki Elżbiety Jadwigi, ale sprzeciwił się temu sam cesarz niepozwalając, aby ród Schaffgotschów za bardzo urósł. W 1677 roku gościł w Cieplicach księcia Michała Kazimierza Radziwiłła, hetmana polnego litewskiego. To Krzysztof Schaffgotsch zbudował w 1681 roku kaplicę św. Wawrzyńca na Śnieżce i oddał ją pod opiekę cieplickim cystersom i to on wspierał opata krzeszowskiego Bernarda Rosę w jego polityce gospodarczej i wyznaniowej.

- Hrabia był też fundatorem wielu przedsięwzięć, m.in. remontu kaplic i kościołów. W 1683 roku wziął udział w odsieczy Wiednia, gdzie spotkał się z królem polskim Janem III Sobieskim. Po wygranej bitwie przywiózł ze sobą do Cieplic: siodło Kara Mustafy, jego osobisty komentarz do Koranu, czaprak na konia, tarczę turecką (kałkan), szable wysadzane kamieniami, czapki paziów i rząd na konia. Przedmioty te do 1951 roku przechowywane były w Bibliotece Majorackiej w Cieplicach, a dzisiaj są ozdobą Zamku Królewskiego na Wawelu. W 1687 roku gościł w Cieplicach Marię Kazimierę z córką Teresą Kunegundą oraz synami Aleksandrem i Konstantym. Królowa zatrzymała się na zamku. W 1692 roku spotkał się z przebywającym w Cieplicach prymasem Polski Michałem Radziejowskim. W 1693 roku zmarła żona hrabiego, Agnieszka, którą pochowano w kościele św. Jadwigi w Gryfowie. Za swoje liczne zasługi dla Cesarstwa, jako pierwszy Schaffgotsch, 23 marca 1694 roku został kawalerem Orderu Złotego Runa. Krzysztof Leopold Schaffgotsch zmarł w wieku 80 lat, 30 czerwca 1703 roku, we Wrocławiu. Majątek po nim odziedziczył jego syn Johann Anton Schaffgotsch, który tak świetnie pomnożył majątek ojca – podsumowuje Stanisław Firszt.