Śmierć księżnej Agnieszki – skutki dla Śląska

Od czasów powstania księstwa śląskiego w II poł. XII w., rządzonego przez Piastów z linii śląskiej, żyło wiele księżnych i księżniczek, żon i córek panujących w tej rozdrabniającej się polskiej dzielnicy, ich odejścia nie miały większego wpływu na losy całego Śląska. Zupełnie inaczej było w przypadku księżnej Agnieszki - wdowy po księciu jaworsko-świdnickim Bolku II Małym - której zgon (7 lutego 1392 r.) spowodował ogromne skutki w dziejach jednej z głównych dzielnic historycznych Królestwa Polskiego.

Ostatnie niezależne księstwo śląskie przeszło wówczas pod bezpośrednie panowanie czeskie. Luksemburgowie dopięli swego i ostatecznie podporządkowali sobie cały Śląsk odrywając go ostatecznie na ponad 500 lat od Polski. Dwadzieścia lat wcześniej król Polski Ludwig Andegaweński (węgierski) zrzekł się praw do Śląska, a jeszcze wcześniej zrobił to król Kazimierz Wielki zrezygnował z praw do księstwa jaworsko-świdnickiego w 1356 roku. W zamian za to król czeski Karol IV Luksemburski zrzekł się praw do księstwa płockiego, które w 1329 roku zhołdował jego poprzednik Jan Luksemburski.

Królowie czescy od końca XIII wieku przyjmowali hołdy lenne kolejnych książąt śląskich, którzy dobrowolnie stawali się ich wasalami. Wielu z nich zrobiło ten krok w dowód protestu, kiedy to w 1320 roku królem Polski został Władysław Łokietek, a nie jeden z książąt śląskich, którym to jako potomkom księcia seniora Władysława Wygnańca, wg testamentu jego ojca Bolesława III Krzywoustego, należał się tron Królestwa.

Królowi czeskiemu opierali się tylko książęta jaworsko-świdniccy, a szczególnie Bolko II Mały, który wspierał jak tylko mógł króla Kazimierza Wielkiego w jego interwencjach na Śląsk. Bolko, który panował w latach 1326-1368 dbał o niezależność i siłę swojego księstwa, kontynuując politykę swojego dziadka Bolka I Surowego, m.in. wzmacniał zamki i strażnice na granicy południowej w rejonach górskich.

Związki rodzime Bolka II Małego z królem polskim dawały mu nadzieję, że Kazimierz Wielki wesprze go w chwilach zagrożenia, a Kazimierz dbał o to, aby jak nie politycznie to przynajmniej kościelnie, Śląsk nie zerwał kontaktów z Polską. Król Karol IV Luksemburski bowiem mocno zabiegał w Rzymie aby diecezję wrocławską oderwać od Gniezna i przyłączyć ją do Pragi, ale dzięki polskiej dyplomacji to się nie powiodło.

Niezależne księstwo jaworsko-świdnickie, wspierające króla polskiego było solą w oku czeskiego władcy. Nie mogąc bezpośrednio, siłą włączyć go do Królestwa Czeskiego, w 1353 roku wymusił na księciu Bolku II, aby rękę swojej bratanicy Anny, oddał jego synowi, na co otrzymał zgodę. Kiedy jednak młody Luksemburg zmarł, a Karol w tym czasie owdowiał sam poślubił młoda Piastównę. Ona została królową Czech, a jej stryj uczynił zapis na jej rzecz, że jeśli on umrze bezdzietnie jego księstwo przypadnie jej tj. praktycznie jej mężowi.

Lata leciały, a Bolko II nie doczekał się następcy (legendy mówią, że miał syna, który stracił życie przez przypadek z rąk książęcego błazna na zamku w Bolkowie). Kiedy 28 lipca 1368 roku zmarł Bolko II Mały układ z Karolem IV wszedł w życie. Zgodnie z jego zapisami role zwierzchnią formalnie w księstwie dożywotnio zatrzymała księżna Agnieszka żona Bolka II, chociaż w praktyce na Śląsku zaczęli rządzić namiestnicy królewscy. Już od tego czasu wszystko zaczęło się zmieniać m.in. dawne umocnienia na granicy południowej księstwa przestały mieć sens, dlatego księżna Agnieszka, nadawała zamki i twierdze swoim oddanym poddanym. W ten sposób w ręce rycerza Gotsche II Schoffa trafił zamek Chojnik ok 1390 roku.

Dwa lata później umarła księżna Agnieszka i oficjalnie ostatnie niezależne piastowskie księstwo śląskie weszło w skład Królestwa Czeskiego. Skutkiem tego faktu było to, że przez kolejne stulecia wydarzenia w Czechach i Cesarstwie Niemieckim, których były one częścią miały bezpośredni wpływ na Śląskie ziemie, m.in. najazdy husyckie, zagrożenie tureckie, wojny chłopskie i wojna trzydziestoletnia.

Dopiero w poł. XVIII wieku Śląsk opanowali Prusacy i włączyli go do swojego królestwa, którego następcami było Cesarstwo Niemieckie, Republika Weimarska i III Rzesza. Dawne piastowskie ziemie śląskie powróciły do Polski w 1945 roku, po 700 latach. W ciągu wieków od X w., Śląsk przez 500 lat należał do Polski, 340 lat do Królestwa Czeskiego (część Świętego Cesarstwa Rzymskiego) i 200 lat do Niemiec (130 lat Królestwo Pruskie, 50 lat Cesarstwo Niemieckie, 14 lat Rep. Weimarska, 12 lat III Rzesza).

Tak śmierć księżnej Agnieszki wpłynęła na historię Śląska.