Miasta, które na zawsze związane są z Cieplicami

Co może łączyć niewielkie Cieplice Śląskie Zdrój, które z dniem 1 stycznia 1976 roku utraciły samodzielność jako miasto, z największymi ośrodkami w kraju: Warszawą, Krakowem, Poznaniem lub Łodzią?

Wydawałoby się, że tylko to, że wszystkie te miejscowości leżą w Polsce, ale jest też coś ważniejszego, co połączyło te miasta na zawsze. Są to zbiory Schaffgotschów, które z Cieplic i Sobieszowa w latach powojennych, szczególnie w okresie 1951-1952, zostały wywiezione i ulokowane w tych centrach naukowo-kulturalnych naszego kraju.

Beneficjenci tych wspaniałych dóbr powinni się cieszyć z tego, że je posiadają, ale korzystając z nich lub je prezentując zawsze powinni zaznaczać, że pochodzą one ze zbiorów Schaffgotschów z Cieplic. Dzisiejsi ciepliczanie powinni natomiast być dumni z tego, że te wspaniałe i bezcenne obiekty o cieplickim rodowodzie rozsiane są po Polsce i rozsławiają nie tylko ród Schaffgotschów, który zgromadził te zbiory, ale głównie Cieplice, w których przez ponad 200 lat były przechowywane i częściowo eksponowane.

Jak wspomniano wyżej, tysiące obiektów z cieplickich kolekcji Schaffgotschów ozdabia dzisiaj polskie ekspozycje muzealne, gdzie są chlubą magazynów zbiorów w dziesiątkach najważniejszych instytucji w Polsce, w jej największych miastach akademickich. I tak: w Warszawie kilka instytucji może pochwalić się posiadaniem części ruchomych dóbr Schaffgotschów z Cieplic. Są to: Biblioteka Narodowa (posiada m.in. ponad 20 000 voluminów, 16.000 starodruków, ok. 7.000 grafik i ponad 800 rysunków); Główna Biblioteka Lekarska im. Stanisława Konopki (posiada 1767 starodruków); Biblioteka Uniwersytecka (posiada liczne starodruki); Muzeum Narodowe w Warszawie (posiada m.in. komentarz do Koranu z XVIIw., portrety Schaffgotschów, cenne XV. i XVI. wieczne księgi); Muzeum i Instytut Zoologii PAN w swoich magazynach, w Łomnej pod Warszawą (posiada m.in. modele dermoplastyczne ptaków i ssaków, w tym wspaniałą kolekcję kolibrów); Państwowe Muzeum Etnograficzne (posiada liczne stroje, instrumenty i wyroby rzemiosła ludowego z całego świata); Muzeum Łowiectwa i Jeździectwa (posiada liczne modele dermoplastyczne ptaków i broń myśliwską).

Także we Wrocławiu, posiadaniem obiektów ze zbiorów Schaffggotschów pochwalić się może kilka instytucji: Archiwum Państwowe we Wrocławiu (posiada całe archiwum dóbr Schaffgotschów przeniesione z pałacu w Sobieszowie); Biblioteka Uniwersytecka (posiada m.in. tysiące rękopisów i starodruków oraz obiektów kartografii); Muzeum Narodowe we Wrocławiu (posiada m.in. setki egzemplarzy zabytkowej broni, obrazy, grafiki, itp.); Muzeum Miejskie Wrocławia, w swoim oddziale Muzeum Archeologiczne (posiada zabytki archeologiczne; Muzeum Przyrodnicze Uniwersytetu Wrocławskiego (posiada m.in. liczne jaja ptasie i zielniki); Zakład Narodowy im. Ossolińskich, sam ograbiony i uszczuplony po wojnie, chętnie przejął część cieplickich zbiorów (posiada m.in. ponad 19.000 odcisków pieczęci lakowych i ok. 200 starodruków); Politechnika Wrocławska w swojej filii w Cieplicach posiada nieliczne meble.

Z posiadania cieplickich zbiorów dumny jest także Kraków, gdzie znajdują się obiekty Schaffgotschów: na Wawelu (przechowywana jest broń turecka przywieziona przez Krzysztofa Leopolda Schaffgotscha, uczestnika bitwy pod Wiedniem, w 1683 roku); w Bibliotece Jagiellońskiej (znajdują się liczne starodruki i grafiki); w Muzeum Narodowym w Krakowie (nieliczne szkice z cieplickiej wytwórni Schneidera).

Lublin nie jest gorszy, bowiem tam zbiory cieplickie posiadają: Biblioteka Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego Jana Pawła II (posiada 4413 tylko samych starodruków); Uniwersytet Przyrodniczy w swojej bibliotece (posiada liczne XVIII. wieczne zielniki). Również w Toruniu, przede wszystkim w Bibliotece Uniwersyteckiej są cieplickie obiekty (liczne plansze, mapy i grafiki).

Co ciekawe, nawet Łódź poszczycić się może portretami z cieplickiej galerii pałacowej, które dzisiaj przechowuje tamtejsze Muzeum Sztuki.

W Poznaniu w Muzeum Narodowym, a właściwie w jego oddziale Muzeum Wojska Polskiego, stoją XVIII. wieczne armatki wiwatówki z cieplickiej zbrojowni, a w Gdańsku w Narodowym Muzeum Morskim eksponowany jest XVIII. wieczny model fregaty. Także inne mniejsze miasta posiadają części cieplickich zbiorów. Są to: Wałbrzych (kolekcja geologiczna), Jelenia Góra (pojedyncze wyroby rzemiosła) oraz Brzeg (nieliczne okazy).

Rozproszone zbiory Schaffgotschów z Cieplic, które stanowią dzisiaj własność wielu instytucji na terenie Polski, mogą być i dzisiaj doskonałą reklamą dla najstarszego Uzdrowiska w Polsce. Są przecież „ambasadorami” naszego regionu i jego historii. Jest tylko jeden mankament. Jak zmusić dzisiejszych ich posiadaczy, aby zawsze i przy każdej okazji podkreślali proweniencję tych obiektów.